Πέτσωμα (1)

Θα πάμε λίγο πίσω στο χρόνο για να μιλήσουμε για τον όρο Πέτσωμα, ο οποίος ασφαλώς μας φέρνει στο νου τη λίστα Πέτσα, τους δημοσιογράφους και καλλιτέχνες (του λόγου και όχι μόνο) που κάνουν το άσπρο μαύρο ως υπάλληλοι του γκουβέρνου κι άλλα τέτοια όμορφα των ημερών μας. Ο όρος  "πετσώματα" συναντάται για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα, ιδίως τις δεκαετίες 1860-1880. Αναφέρει ο Νίκος Σαραντάκος στην ιστοσελίδα του "οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία":

Τον 19ο αιώνα, στις δεκαετίες 1860-1880 ιδίως, το ελληνικό κράτος ενίσχυε διακριτικά διάφορα ανταρτικά σώματα που δρούσαν στις περιοχές που ακόμα ανήκαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ιδίως Ήπειρο και Θεσσαλία. Ένα βασικό κονδύλι αυτών των αντάρτικων σωμάτων πήγαινε σε πετσώματα, δηλ. σόλες για τα ποδήματά τους, που θα ταλαιπωρούνταν στα κακοτράχαλα εδάφη όπου δρούσαν -σκέφτομαι όμως πως σε ένα τέτοιο κατάστιχο είναι πιο εύκολο να γράψει κανείς κάτι αθώο όπως τα πετσώματα παρά π.χ. όπλα ή σφαίρες. Ετσι, ο όρος «πετσώματα» έφτασε να σημαίνει το σύνολο των χρηματικών παροχών που έδινε κρυφά (ή, τέλος πάντων, όχι πολύ φανερά) το κράτος στα σώματα αυτά.

Φυσικά, κάποιοι επικεφαλής σωμάτων μπορεί να φούσκωναν τους λογαριασμούς εξόδων τους ή μπορεί πιεστικά να ζητούσαν κι άλλα πετσώματα, οπότε με τον καιρό η έννοια της λέξης διευρύνθηκε και έφτασε να σημαίνει την προσφορά δημοσίου χρήματος για την παροχή αμφίβολων υπηρεσιών, ως εύνοια σε πολιτικούς φίλους, κοινώς τον λουφέ (που και ο λουφές αρχικά είχε σημασία όχι ύποπτη, αλλά απολύτως ουδέτερη αφού σήμαινε τον μισθό των αγωνιστών στον ξεσηκωμό του 1821).

Κι έτσι τα «πετσώματα» ή, στον ενικό, «το πέτσωμα» έγινε θεσμός τον 19ο αιώνα, κάτι ανάλογο με, κατά καιρούς, το μπαχτσίσι, το λάδωμα, το κωλόκουρο, το φακελάκι ή τα πάμπερς για όσους τα θυμούνται.

Μάλιστα Πετσωματάς ονομάστηκε αυτός που παίρνει ή επιδιώκει να πάρει πέτσωμα -αλλά και ο πολιτικός που δίνει πετσώματα.

Στο ποίημά του «Ο Ραμπαγάς», ο πρωτοπόρος δημοκράτης Κλεάνθης Τριανταφύλλου, που αυτοκτονησε στα 40 του αφού φυλακίστηκε και κυνηγήθηκε από τον βασιλιά Γεώργιο Α’, γράφει:

Πιφ! παφ! πετσώματα

δος μου και τρέχω

μ’ όλα τα κόμματα

σα δεν τον έχω.

Πιφ! παφ! πετσώματα

κι είμαι πάντ’ αγάς

μ’ όλα τα κόμματα

ο Ρα- ο Ραμπαγάς!

Σας θυμίζει τίποτα;

Πέτσωμα (2)

Επ' αυτού του ζητήματος λοιπόν, του πετσώματος, ένα ποίημα του του Γεωργίου Σουρή. 

Ο κύριος Πετσωματάς:

Ο κύριος Πετσωματάς, οπλαρχηγός ειρήνης,

στον τελευταίον πόλεμον χαλάσας τρεις καπότες,

φαγών ολίγα χρήματα της Εθνικής Αμύνης,

προ πάντων δε διακριθείς εις το σουφρώνειν κότες,

στους καφενέδες σκυθρωπός και μόνος επλανάτο,

και στα τραπέζια κάποτε ησύχως εκοιμάτο.

Και τότε ωνειρεύετο υπό πλατάνους δείπνα

με κότες δούλων αδελφών, με δάφνας και μυρσίνας,

αλλ΄ όταν εκ του ευτυχούς ληθάργου του εξύπνα,

μετά δακρύων έβλεπε πως είναι εις Αθήνας.

Και δίδων πέντε φάσκελα το έθνος κατηράτο,

και πάλιν εξεθύμωνε και πάλιν εκοιμάτο.

 Εδίψα μάχας κι αίματα της εποχής εκείνης,

αλλά το έθνος δυστυχώς μετά μακρούς πολέμους

ετρύγα τους γλυκείς καρπούς της ποθητής ειρήνης,

μοιραίως πελαγοδρομούν στους τέσσαρας ανέμους.

Κι εκείνος εκινδύνευε της πείνας ν΄ αποθάνει,

κι εσκέπτετο νυχθημερόν τι διάβολο να κάνει.

Αλλ΄ ο Θεός, ο πώποτε πεινώντα μη αφίνων

ουδέ αυτά τα πετεινά, ως λέγουν, τ΄ ουρανού,

προ πάντων δε οιστρηλατών τους κλέπτας των Ελλήνων,

και του πτωχου Πετσωματά εφώτισε τον νου·

κι ως μόνην του ενέπνευσε παρήγορον ελπίδα

να βάλει κάλπην βουλευτού κι εκείνος στην πατρίδα.

 Αυτό το πράγμα δύσκολον πολύ δεν του εφάνη…

εις την πατρίδα έχαιρεν υπόληψιν μεγάλην,

καθόσον ήτο γέννημα ενός αρχιτσοπάνη,

διακριθέντος άλλοτε στην Τουρκομάχον πάλην.

Αλλά κι αυτός ο ίδιος μετά τοσούτον χρόνον

συνέχισε τα τρόπαια των πατρικών αγώνων.

Λοιπόν;… της Κυβερνήσεως λαβών την συνδρομήν,

τα έξοδα της κάλπης του κι ολίγας παραινέσεις,

απήλθεν εις την πάτριον αναύλως προς τιμήν,

εις όλους υποσχόμενος διορισμούς και θέσεις.

Κι επέτυχεν;… επέτυχε και πρώτος παρ΄ ελπίδα,

και κάθε φίλος έβγαλε γι΄ αυτόν εφημερίδα.

Και από τότε δέχεται, χωρίς να δίδει, δώρα,

ελέγχει αδυσώπητος των υπουργών τας πράξεις,

φορεί και γάντια κάποτε και πάντοτε ως τώρα

εις της συμπολιτεύσεως ευρίσκεται τας τάξεις.

Και όταν πατριώτη του κανένα διορίζει,

το ήμισυ τουλάχιστον εκ του μισθού κερδίζει.

Ουδέ στο βήμα ομιλεί, αλλ΄ ούτ΄ ιδιαιτέρως,

και μόνον όταν πρόκειται γερόν να πέσει ξύλον,

τότε σηκώνετ΄ εν σπουδή κι ευθύς λαμβάνει μέρος,

διά τα δικαιώματα μαχόμενος των φίλων.

Εις πάσαν άλλην ήρεμον περίστασιν χαζεύει,

κι ηδυπαθώς τους ρώθωνας της μύτης του θωπεύει.

Κι εις τους χορούς του Παλατιού ως βουλευτής πηγαίνει,

αλλά τας συνηθείας του δεν λησμονεί τας πρώτας,

και πάντοτε του Παλατιού την σκάλαν κατεβαινει

μ΄ ολίγα κρύα λείψανα καλοψημένης κότας.

Τοιούτος αντιπρόσωπος πολύτιμος εφάνη

ο κύριος Πετσωματάς ο γόνος του τσοπάνη.-

 

           

Πέτσωμα (3)

Και εδώ, τί έγραφε σε διάλεξή του ο Παλαμάς το 1890 αναφερόμενος στον πατριωτισμό ως καταφύγιο του απατεώνα. Ειδικά, στους πετσωματάδες λογοτέχνες που μέσω πατριωτικών κορωνών κρύβανε την ποιητική τους ένδεια και φυλούσαν τα "καλά της αυλής". Κάντε τις αναγωγές σας.

Ο πατριωτισμός είναι το ευγενέστερον των αισθημάτων, αλλά και το προχειρότερον εις εκμετάλλευσιν υπό των φωνασκών, των αγυρτών και των επιτηδείων παντός είδους. Εν τω καθ’ ημέραν βίω ο πατριωτισμός δύναται να χρησιμεύσει ως πρόσχημα προς θεραπείαν και των ιδιοτελεστέρων συμφερόντων· εν τή φιλολογία υπό την αιγίδα του συχνότατα κρύπτεται η στειρότης τού πνεύματος και πάσης φιλολογικής ιδιοφυΐας η έλλειψις. Ιδιαιτέρως παρ’ ημίν αμέσως από της συστάσεως του ελληνικού βασιλείου εδημιουργήθη παραλλήλως προς τους κλεινούς «πετσωματάδες» των επαναστατικών κινημάτων σχολή «πετσωματάδων» της ποιήσεως υπό χείμαρρον μεγαλοκόμπου φιλοπατρίας καλυπτόντων την ισχνότητα τών εννοιών και το χονδροειδές των αισθημάτων. Η φιλοπατρία όχι μόνον δεν προσθέτει τι, αλλά και ασχημίζει τους στίχους, Οσάκις λείπει εξ αυτών η τέχνη και η ποίησις, όπως και τα λόγια, χωρίς τα έργα, καθιστώσιν αφορήτους τούς τιτλοφορουμένους πατριώτας.

Αναδημοσίευση

Μυτιλήνη ενημέρωση για πρωτοχρονιάτικη παρέμβαση.

Παραμονή πρωτοχρονιάς και μια ομάδα συντρόφια αποφασίσαμε να αλλάξουμε χρόνο έξω από την ιδιότυπη φυλακή που υπάρχει στο νησί μας, το στρατόπεδο συγκέντρωσης μεταναστ(ρι)ών στην περιοχή Μαυροβούνι. Με πανό που έγραφε -φωτιά σε όλα τα κελιά- σε 4 γλώσσες προσεγγίσαμε όσο το δυνατόν πλησιέστερα σε μία από τις εισόδους του στρατοπέδου (το οποίο είναι σχεδιασμένο για να κάνει όσο γίνεται δυσχερέστερη την επικοινωνία των μέσα με τους έξω), φωνάζοντας συνθήματα αλληλεγγύης προς τις έγκλειστες μετανάστριες. Οι διαφόρων χρωμάτων μπάτσοι, που κατακυριεύουν το χώρο του στρατοπέδου, έδειξαν εμφανώς αιφνιδιασμένοι από την παρουσία μας, ανταλλάζοντας για λίγη ώρα, σαστισμένα βλέμματα. Σύντομα, στο άκουσμα των συνθημάτων μας, μετανάστες άρχισαν να βγαίνουν από τις σκηνές, γεγονός που ενεργοποίησε την μπατσαρία, με μια ομάδα να περικυκλώνει τις μετανάστριες, και τους υπόλοιπους να επιχειρούν σπρώχνοντάς μας να μας απομακρύνουν από το οποτικό και ακουστικό πεδίο. Πάνω στην αλλαγή του χρόνου, που μας βρήκε να φωνάζουμε Azadi, huria, λευτεριά άρχισαν να καταφτάνουν ασφαλίτικα και μπατσικά, προκειμένου να μας προσάγουν για εξακρίβωση. Κάπου στο βάθος εμφανίστηκε τροχάδην μια διμοιρία ΜΑΤ, σαν να μην έφταναν οι 50 συνάδελφοι τους, που ήδη βρίσκονταν στο σημείο. Μετά από καμιά ώρα στο τμήμα μας άφησαν, προειδοποιώντας μας ότι την επόμενη φορά δεν θα είναι τόσο ευγενεις.

Το προφανές συμπέραμσα από την υπέρμετρη κινητοποίηση των δυνάμεων καταστολής απέναντί μας, είναι ότι σε μια φυλακή που βράζει, ακόμη και η παρουσία μιας μικρής ομάδας ανθρώπων με διάθεση να ξεσηκώσει, είναι απειλή για τη διατήρηση της αρρωστημένης τάξης τους.

Αργότερα την ίδια νύχτα αφήσαμε πόρτα πόρτα στις γειτονιές της Μυτιλήνης το κείμενο που συνόδευε τη δράση μας, το οποίο ακολουθεί (Στα σχόλια θα βρείτε μετάφραση σε Αγγλικά και Φαρσί).

Νέος χρόνος, ίδια ιστορία

Δεκέμβρης 2021, μια ανάσα πριν το lockdown, και ο εορταστικός καταναλωτισμός δεν πτοείται από τις δεκάδες νεκρών και αγνοούμενων στο Αιγαίο ή από τη συνεχόμενη κατάσταση εγκλεισμού που επιβάλλεται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστ(ρι)ών. Ενώ μέσα σε τέσσερις μέρες στο Αιγαίο 31 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και τουλάχιστον 45 αγνοούνται, το εορταστικό κλίμα δεν σταματά. Ταυτόχρονα όσο το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας κάνει τα ψώνια του, η έξοδος των μεταναστ(ρι)ών από το κέντρο κράτησης της Λέσβου απαγορεύεται για άλλη μια χρονιά, το διήμερο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, με πρόσχημα τοσο τη δημόσια υγεία, όσο και το γεγονός ότι τα καταστήματα είναι κλειστά.

Οι ειδήσεις των ναυαγίων με τις δεκάδες νεκρών και αγνοούμενων, δεν απασχόλησαν και πολύ τα ελληνικά μεσα ενημέρωσης. Αυτοί οι νεκροί δεν έχουν την ίδια σημασία με τους νεκρούς από τον covid, που εδώ και σχεδόν δύο χρόνια αποτελούν πρώτο θέμα σε κάθε ειδησιογραφικό μέσο. Ελληνικό κράτος και ΜΜΕ βρήκαν αμέσως ένα βολικό αφήγημα: “το τούρκικο κράτος και τούρκοι διακινητές θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, που οι ελληνικές αρχές επιχειρούν να σώσουν”. Και φυσικά αποσιωπούν τους λόγους που οδηγούν τους ανθρώπους σε αυτά τα ακόμα πιο επικίνδυνα θαλάσσια περάσματα, από την Τουρκία απευθείας στην Ιταλία: τη δράση της ελληνικής ακτοφυλακής και της Frontex, που με τα καθημερινά push backs θέτουν σε κίνδυνο ζωές, αλλά και την υποδοχή που τους περιμένει στα ελληνικά νησιά-φυλακές.

Όσον αφορά το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λέσβου, η απαγόρευση εξόδου κατά τις ημέρες των γιορτών και σε κάθε αργία είναι μόνο ένα ακόμα στιγμιότυπο της διαρκούς βίας και εξαναγκασμού που επιβάλλονται στους μετανάστες. Τις υπόλοιπες “κανονικές” μέρες βγαίνουν με ειδικές άδειες, για συγκεκριμένες ώρες, για να καλύψουν συγκεκριμένες ανάγκες. Ένα συνεχόμενο lockdown δηλαδή, χωρίς προοπτική τερματισμού, αφού, όπως μας δείχνουν τα παραδείγματα από την υπόλοιπη Ελλάδα, η νέα κανονικότητα προβλέπει κλειστά κέντρα φυλακές, όπου η τεχνολογία επιτήρησης εμφανίζεται όλο και πιο αναβαθμισμένη. Αποκορύφωμα το κέντρο της Σάμου, πρότυπο και για τα υπόλοιπα κέντρα της χώρας, όπου συστήματα ελέγχου καταγράφουν κάθε κίνηση των εγκλείστων, μέχρι και στα κρεβάτια τους, ενώ κάμερες με τεχνητή νοημοσύνη είναι έτοιμες να σημάνουν συναγερμό σε κάθε “ύποπτη δραστηριότητα”, όπως η ανθρώπινη συνάρθροιση. Όλα αυτά βέβαια με τις ευλογίες και τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας σιωπά. Οι μετανάστες, που υπάρχουν στις συνειδήσεις μας ως ξένοι, αλλόθρησκοι, λαθραίοι, δεν έχουν τίποτα κοινό με εμάς. Και έτσι ο έλεγχος, η βία και η καταστολή στα σώματα και την καθημερινότητά τους, δεν μας αφορούν. Κι ας βλέπουμε με το πρόσχημα της νέας υγειονομικής κρίσης με πόση ευκολία το σύστημα στο οποίο ζούμε γεννά νεους διαχωρισμούς, κι άλλες ζωές με μικρότερη αξία. Κι ας βλέπουμε την καθημερινότητά μας να μοιάζει ολοένα και περισσότερο με μια ατελείωη φυλακή.

Εμείς γνωρίζουμε πολύ καλά ότι όσο υπάρχει έστω και μία φυλακή καμιά μας δεν είναι ελεύθερη. Γνωρίζουμε ότι οι φυλακές κάθε είδους υπάρχουν για να δημιουργούν ψευδείς διαχωρισμούς και να ενισχύουν την κυριαρχία αυτών που μας καταπιέζουν και μας εκμεταλλέυονται. Και γνωρίζουμε ότι αύριο ο καθένας μας μπορεί να είναι στη θέση των εγκλείστων. Για όλους αυτούς τους λόγους, και ως ελάχιστη ένδειξη αλληλεγγύης στις φυλακισμένες μετανάστριες, αποφασίσαμε φέτος να μην αλλάξουμε χρονιά στο σπίτι με το συνηθισμένο τρόπο, αλλά έξω από το στρατόπεδο συγκέντρωσης μεταναστών του Καρά Τεπέ. Οι συγκεντρώσεις έξω από φυλακές και κέντρα κράτησης, τις ημέρες που παραδοσιακά προορίζονται για εορτασμούς, είναι κινήσεις έμπρακτης αλληλεγγύης στους αιχμάλωτους του κράτους. Με αυτό τον τρόπο υπένθυμιζουμε στους ανθρώπους αυτούς ότι δεν είναι μόνοι, ακόμη και αν το κράτος τους απομονώνει και η κοινωνία τους ξεχνά.

Γιατί όταν όλος ο κόσμος γιορτάζει, εμείς θυμόμαστε όσους και όσες επιλέγει να ξεχνά.

Ας εξεγερθούμε σήμερα απέναντι σε κάθε πτυχή της ζωής μας που θυμίζει φυλακή

Απέναντι σε κάθε μηχανισμό που μας θέλει να ζούμε ελεγχόμενα

φωτιά σε όλες τις φυλακές

σε κάθε εξουσία που τις γεννά

Αzadi liberte λευτεριά

σε όσες είναι στα κελιά

Κλάξον #20. Ιανουάριος 2022

 

Όχι τα ψίχουλα. Όλο το φουρνάρικο!